HET GESLACHT BERGWERFF

Voor de genealogie is gebruik gemaakt van twee stamreeksen.
De ene is vervaardigd door de heer H. den Boer en behandelt een deel van de Vlaardinger tak van de familie.
De andere is van de hand van de heer D. van Baalen oud gemeente archivaris van Maassluis.

De stamvader Cornelis Adriaans Berghwerff had twee kleinzonen Symon en Jan.
De hierna volgende genealogische geschiedenis gaat over de nakomenlingen van Symon Arents.
De nakomelingen van Jan Arents noem ik  voor het gemak de Vlaardinger tak. De genealogie van hen is te vinden onder "Bergwerff Vlaardingen"

De splitsing in een Vlaardinger en Maassluisse tak vindt al plaats in het begin van de zeventiende eeuw. Er is in de loop van de tijd nogal eens verhuisd. Vanuit Vlaardingen o.a. naar Rozenburg, Schiedam, Hillegersberg, Rotterdam Gorkum en Naaldwijk.
Vanuit Maassluis o.a. naar Rozenburg, Pernis, Rotterdam en den Haag.
Van de momenteel in Maassluis wonende Bergwerff's stamt een deel af van Symon Arentsz. en een ander deel van Jan Arentsz. De laatsten zijn vanuit Vlaardingen via Rozenburg in Maassluis terecht gekomen.
 

OVER DE NAAM BERGWERFF

Doordat in de tweede helft van de zestiende eeuw de bevolking in het zuid-westen van Holland steeds meer toenam werd het voeren van alleen een Patroniem (Cornelis Adriaensz.) onvoldoende.
Men ging er toe over aan het patroniem een familienaam toe te voegen. Vaak hadden deze namen te maken met het beroep of de woonplaats.
"Cornelis Adriaensz. Berchwerff wonend op den Tempel."
Een nog al lange aanduiding om aan te geven om wie het gaat.
Het lijkt voor de hand liggender om wanneer je op een boerderij woont die den Tempel heet een naam te kiezen, die daarmee te maken heeft. van den Tempel of iets dergelijks zou dan een goede keuze zijn.
Waarom dan Berchwerff?
Een reden zou kunnen zijn dat hij deze naam al droeg voordat hij de boerderij den Tempel kocht (1582).
De naam Berchwerf werd voor het eerst vermeld in een notariele akte van 1607, waarin de uitkoop in 1598 van de kinderen van Pietertge Willemsdr., weduwe van Lenert Jansz. wordt geregeld. Cornelis Adriaensz. Berchwerff, woonde op 'den Timpel' was oom en bloedvoogd van de kinderen.
Den Timpel of Tempel was gelegen in de Broekpolder in Vlaardingerambacht, tussen de grens van Maasland en de Geersloot

De oorsprong van de naam Bergwerf is niet bekend.
In de 14e eeuw is sprake van een stuk land dat de naam Berchland draagt, maar het kan ook zijn dat hiervoor Borchland moet worden gelezen. Het was gelegen in Maasland. In dezelfde eeuw werd land verkocht, waarop een burgwerf stond. Een tweede burgwerf wordt reeds vermeld in 1281. Deze burgwerven waren waarschijnlijk percelen met woningen van mannen verbonden aan een burcht.

28 morgen land, gekocht door Jan van der Hoeve van de abdis van Loesduynen tussen de Maze en de Gaweg en de hofsteden die bij de Burchwerf behoren met opstal, alles bij de kerk van Maeslant.
vóór 26-9-1345: Jan van der Hoeve na opdracht uit eigen, te versterven op zijn zoons Symon en Huge die Vrijese, elk met een helft.

3 1/2 morgen l/2 hond land, belend ten oosten: de Gaechweg en de Burchwerf met de erbij behorende hofsteden, ten zuiden: de erfgenamen, van Adriaen van der Boechorst, ten westen: Dirck Heynricksz. en ten noorden: de erfgenamen van Heynan Aertsz. en Willem Cornelisz. 25-4-1522: Jacob Joris Allertsz. met ledige hand.

Een relatie tussen Cornelis Adriaans (stamvader) en bewoners van één van de Burchwerven is echter niet aangetoond.

In de ethymologische woordenboeken bevinden zich de volgende verwijzingen:
berg- schuur
berch- korenberg
barg- overdekte hooibergplaats
barg- gesneden varken, speenvarken, os

werf- werkplaats voor schepen, erf van een huis, verhoogde grond langs een water, dam, kade, afgesloten ruimte, onheinde plaats, gerechtsplaats.

De naam is dus een verwijzing naar een plek waar gewoond, en/of een boeren bedrijf gehouden wordt.
 

Gaan we terug naar Cornelis Adriaansz. dan vinden we in één van de akten waarin hij vermeld wordt dat zijn naam als "van Berghwerff" geschreven wordt.
De naam zou dan via een omweg toch verband kunnen houden met zijn eigen boerderij "op den Tempel".

In een belastingcohier waarin het bezit van de vorige eigenaar van de boerderij "den Tempel" wordt beschreven vinden we:
Jan Willemsz. huis, berg en geboomte staande op voorzegd land. Een verklaring van de naam is dus de koppeling van hooiberg of schuur + erf van een huis.
Een andere mogelijkheid is een boerderij waar varkens werden gehouden. mannelijk zwijn + omheinde plaats.
En ten slotte kan de naam een verbastering zijn van het woord burgwerf.

In de loop van de tijd is de naam Bergwerff nogal eens verbasterd. Zo vinden we in het Doopboek van de gereformeerde kerk in Maassluis in de zeventiende eeuw de naam Barre Werf voor de nazaten van Cornelis  Symons (generatie vijf). Zo krijgt de naam tijdelijk een andere betekenis. "bar" duidt op naakt, kaal  zie barrevoets. In de negentiende eeuw werd op een trouwakte in een enkel geval nog getekend met Berg Werff.

Bergwerff en Bergwerf

De tweede "f" is verdwenen bij Jacob Cornelis Bergwerf geboren Vlaardingen 12 september 1762. Bij zijn nakomelingen en die van zijn broers (Ary, Doe, en Dirck)  is ook de naam Bergwerf gebruikt.
Deze schrijfwijze werd waarschijnlijk meer bepaald door degenen die de Doop, Trouw en Begraafboeken bijhielden of akten schreven dan door de naamdragers zelf. Gedurende de achttiende eeuw wordt er nog bijna uitsluitend ondertekend met een "kruisje". Dus of ze het lezen machtig waren kan worden betwijfeld. Vlaardingse Bergwerf's kregen er na verhuizing naar Maassluis dan ook prompt een tweede "f" bij.
 

Den Tempel, ook wel geschreven den Timpel, is de naam van een boeren hoeve, die te vinden is op de kaart van het Hoogheemraadschap van Delfland uit 1712 vervaardigd door Krukius. De plek van de boerderij is oostelijk van het Bom- meer in de Broekpolder, ook wel aangeduid met Vlaardingerbrouck. Op deze kaart vindt men een  huis met haaks aangebouwde schuur (= Stal ?), erf, bijgebouwtjes (hooibergen) en  een boomgaard. Het gaat hier waarschijnlijk om een hoeve zoals er in het Westlandse landschap vandaag nog een aantal te vinden zijn. Het ten oosten ervan liggende land grenst aan de Geer Sloot.
"den Tempel" is tevens de naam van het (leen)land waarop de hoeve stond.                 

De hoeve moet ergens in de zestiende eeuw gebouwd zijn. Cornelis Adriaensz. Bergwerff kocht de hoeve in 1591 van de erven van zijn schoonvader.
Totdat in de jaren zestig van de twintigste eeuw de Broekpolder werd opgespoten heeft op deze plek een boerderij gestaan.
In de jaren twintig is echter de naam veranderd in St. Antoniushoeve. Mogelijk is dit gebeurd na een verbouwing. De toenmalige en vermoedelijk laatste bewoner, de heer Ham die katholiek was, vond dit waarschijnlijk een aansprekender naam voor zijn boerderij.



Martin Bergwerff